Co należy zrobić, jeśli byłem/łam świadkiem przestępstwa?

Radzimy Państwu, by zapisać dokładny przebieg wydarzeń możliwie szczegółowo: data, godzina, miejsce, kto co zrobił w jakiej kolejności, co zostało powiedziane, kto jak był ubrany, kto gdzie był, czy byli świadkowie itp.

Decydujące zeznania w sądzie często trwają wiele miesięcy, czasem lata, a pamięć blednie! Dokumentacja przebiegu zdarzeń może Państwu pomóc w lepszym opisaniu zdarzenia podczas składania zeznań. Mogą Państwo skopiować swój opis i przekazać egzemplarz policji (zapobiega to nieścisłościom). Oryginał warto zachować dla siebie, ponieważ nie będą Państwo mogli później zapoznać się z zeznaniami złożonymi policji bez zlecenia prawnikowi wglądu do akt.

W późniejszym procesie liczą się przedstawione dowody. Dlatego powinni je Państwo zabezpieczyć, np. zanotować imiona świadków, przechowywać dowody przedmiotowe, a w razie potrzeby zapisać e-maile/SMSy/wiadomości WhatsApp. W przypadku obrażeń powinni Państwo udać się do szpitala.  W razie potrzeby należy sfotografować obrażenia (uwaga: siniaki często są widoczne dopiero po kilku dniach).

Po przestępstwie seksualnym nie należy się myć, a zamiast tego udać do szpitala i przechować zabrudzone ubrania i bieliznę w papierowej torbie. Jeśli podejrzewają Państwo zastosowanie środków odurzających, np. tabletki gwałtu, aby zachować dowody, trzeba zamrozić mocz lub natychmiast udać się do kliniki, ponieważ te substancje można wykryć tylko przez kilka godzin!

Aby uzyskać sądową dokumentację obrażeń, odwiedź Poradnię dla Ofiar Przemocy przy szpitalu Charité.

Czy chcą Państwo zgłosić popełnienie przestępstwa? Organizacja wspierająca ofiary chętnie pomoże Ci w podjęciu tej decyzji. Zgłoszenie popełnienia przestępstwa odbywa się poprzez wniesienie skargi karnej do właściwego organu ścigania (policji lub prokuratury). W momencie złożenia skargi rozpoczyna się postępowanie karne.

Następnie organy ścigania rozpoczynają dochodzenie. Z reguły nie będą one informować Państwa o przebiegu i wyniku postępowania. Jeśli jest to dla Państwa ważne, radzimy, by skorzystać z profesjonalnej pomocy poradni lub prawnika już podczas wstępnego dochodzenia.

W przypadku wyjątkowo poważnych przestępstw (Offizialdelikte), takich jak rabunek czy gwałt, ich ściganie szczególnie leży w interesie Państwa. Dlatego wycofanie takiego zgłoszenia jest bezskuteczne.

W przypadku innych, mniej groźnych przestępstw (absolute Antragsdelikte), takich jak zniewagi czy naruszenia miru domowego, organy śledcze nie działają samodzielnie. W takich przypadkach poszkodowany/a musi złożyć skargę karną w ciągu pierwszych trzech miesięcy po popełnieniu przestępstwa. Jest to również przydatne pod innymi względami, gdyż daje Państwu prawo do informacji o wyniku postępowania oraz, w razie potrzeby, odwołania się od wyniku postępowania. Prosimy zasięgnąć porady na temat szans na sukces.

W przypadku wielu przestępstw, takich jak np. uszkodzenie ciała, organy śledcze też mogą przypisać im szczególny interes publiczny (relative Antragsdelikte), a następnie prowadzić dochodzenie z urzędu (von Amts wegen), nawet jeśli w rzeczywistości są to przestępstwa ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Może się tak stać, nawet jeśli minął termin złożenia wniosku. Dlatego też zgłaszanie takich przestępstw ma sens.

Skargę karną lub zgłoszenie popełnienia przestępstwa mogą Państwo złożyć na dowolnym krajowym posterunku policji lub przez Internet (tylko po niemiecku).

a. Wymagane informacje

Policja zawsze odnotowuje imię i nazwisko oraz adres domowy osób zgłaszających przestępstwo lub świadków. Dane te następnie stają się częścią akt dochodzenia.

Mogą Państwo podać alternatywny adres, pod który będą Państwo otrzymywać pocztę (np. adres Państwa prawnika lub pracodawcy). 

Jeśli Państwo lub członek Państwa rodziny jesteście w oczywisty sposób zagrożeni, Państwa adres może być nadal chroniony, np. w części sądowej postępowania karnego. 
 

b. Zaufana osoba

Jako poszkodowani mają Państwo prawo do tego, by już podczas zgłaszania przestępstwa oraz, w razie potrzeby, w trakcie dalszych przesłuchań towarzyszyła Państwu zaufana osoba. 

Przesłuchujący może nie zgodzić się na obecność zaufanej osoby, jeżeli zagraża ona celowi przesłuchania.

Dlatego należy z wyprzedzeniem poinformować telefonicznie przesłuchującego policjanta o prośbie co do obecności osoby towarzyszącej.
 

c. Przesłuchanie przez policję

Podczas przesłuchań policja musi sprawdzić wszystkie aspekty, które mogą pomóc w potwierdzeniu lub wykluczeniu zarzutu. 

Poszkodowani często mają prawo do odszkodowania (Opferentschädigungsgesetz). Mogą Państwo poprosić o krótki wniosek o odszkodowanie dla ofiar, podczas składania zgłoszenia lub przesłuchania na policji.

Stawianie się i składanie zeznań na policji jest dobrowolne dla pokrzywdzonych i świadków.

ALE: Policja może zażądać przesłuchania przez prokuratora lub sędziego śledczego. Rzadko tak się dzieje. Ale jeśli tak się zdarzy, obowiązują Państwa bardziej surowe zasady: np. istnieje obowiązek stawienia się. Nieusprawiedliwiona nieobecność może mieć poważne konsekwencje, w tym karę grzywny lub nakaz doprowadzenia przez policję. W przypadku choroby wymagane jest anulowanie telefoniczne i zaświadczenie lekarskie (ärztliches Attest) stwierdzające, że dana osoba jest „niezdolna do negocjacji”. Zwyczajne zwolnienie lekarskie nie wystarczy! Również zaplanowane wakacje nie są traktowane jako usprawiedliwienie.

Proszę wcześniej ustalić szczegóły z oficerem przesłuchującym.

Od początku dochodzenia obowiązują przepisy o prawie odmowy składania zeznań (Zeugnisverweigerungsrecht). Zostaną Państwo poinstruowani (poinformowani) o nim przez przesłuchującego przed złożeniem zeznań. Np. nikt nie musi obciążać sam siebie. Dotyczy to również poszkodowanych. W przypadku zeznań przeciwko bliskim krewnym, jak np. rodzice lub dzieci, mogą Państwo skorzystać z prawa odmowy składania zeznań.

Tłumacze: Jeśli słabo lub wcale nie mówią Państwo po niemiecku lub używają języka migowego, policja bezpłatnie zapewni Państwu odpowiedniego tłumacza na czas składania zeznań.

Gdy tylko prokurator lub policja, działając w jego imieniu, zakończą śledztwo, prokurator decyduje o sposobie dalszego postępowania. Zasadniczo ma dwie różne opcje. W zależności od okoliczności, może umorzyć postępowanie lub napisać akt oskarżenia i przekazać go do ponownego rozpatrzenia przez sąd. Dopiero gdy sąd zbada je z prawnego punktu widzenia i uzna je za wykonalne, wszczyna on tzw. postępowanie główne i zezwala na wniesienie aktu oskarżenia. Czasami od zgłoszenia popełnienia przestępstwa do podjęcia tej decyzji może minąć kilka miesięcy.

Na rozprawie głównej wszystkie dowody zostaną ponownie rozpatrzone i zbadane. Stanowią one podstawę do sądowego rozstrzygnięcia, czy postępowanie zostanie umorzone, czy nastąpi uniewinnienie lub skazanie. Zeznania świadków, a w szczególności świadków pokrzywdzonych, należą do najważniejszych dowodów na rozprawie głównej.
 

a. Zeznanie świadków w sądzie

Stawienie się w sądzie i złożenie zeznań są obowiązkowe. Nieusprawiedliwiona nieobecność może skutkować grzywną lub późniejszym doprowadzeniem przez policję. W takim przypadku muszą też Państwo pokryć koszty poniesione w wyniku Państwa nieobecności. W przypadku choroby wymagane jest anulowanie telefoniczne i zaświadczenie lekarskie (ärztliches Attest) stwierdzające, że dana osoba jest „niezdolna do negocjacji”. Zwyczajne zwolnienie lekarskie nie wystarczy! Nawet zaplanowany urlop nie usprawiedliwia nieobecności w sądzie; jeśli to konieczne, trzeba udowodnić dokonanie rezerwacji. Proszę wcześniej ustalić szczegóły z odpowiedzialnym sędzią.

Składanie zeznań może być trudnym przeżyciem, zwłaszcza dla pokrzywdzonych świadków. Niektóre osoby boją się też stawić na sali sądowej. Pomoc jest dostępna tutaj:

Świadkowie, którzy nie chcą zetknąć się z oskarżonym przed rozprawą, mogą zaczekać w bezpiecznym miejscu w sądowych salach opieki świadków. W razie potrzeby zostaną Państwo odprowadzeni do sali sądowej, i jeśli tego Państwo chcą, ponownie odebrani. Zgodnie z Państwa życzeniem, zaufana osoba może towarzyszyć też Państwu na sali sądowej.

Prawo dopuszcza też zastąpienie świadka przez reprezentującego go prawnika. 

W przypadku szczególnie poważnych przestępstw pokrzywdzony świadek może zostać dopuszczony jako oskarżyciel posiłkowy (Nebenkläger*in) już na wczesnym etapie postępowania i, jeśli to konieczne, być reprezentowany przez adwokata w całym procesie. Mają wtedy Państwo więcej praw. Mogą Państwo np. być obecni na całej rozprawie, samodzielnie zadawać pytania lub przedstawiać nowe dowody i składać kolejne wnioski. Jeśli chcą Państwo wystąpić jako oskarżyciel posiłkowyjuż, prosimy, by zasięgnąć w tej sprawie rady w jednej z poradni. Przekierują one Państwa do odpowiednich prawników. Niemniej jednak, nawet jeśli są Państwo jako oskarżyciel posiłkowyjuż, muszą Państwo zeznawać w roli świadka.

Wszyscy świadkowie są pouczani przez sędziów na początku składania zeznań o ich obowiązku prawdomówności i ewentualnej karze w przypadku złożenia fałszywego zeznania. 

Następnie prokuratura, oskarżyciel posiłkowyjuż, obrona, a także oskarżony mają prawo zadawać pytania. Wykluczenie z postępowania dowodowego publiczności czy też oskarżonego jest możliwe tylko w szczególnie uzasadnionych i wyjątkowych przypadkach. W szczególnych okolicznościach można ubiegać się o przesłuchanie wideo, np. w przypadku, gdy świadkami są dzieci. 

Po złożeniu zeznań mogą Państwo zazwyczaj, jeśli Państwo chcą, pozostać w sali i śledzić dalszy przebieg rozprawy.

Po przedstawieniu dowodów następują mowy obrońcy i oskarżyciela, a oskarżony ma ostatnie słowo. Sąd wycofuje się na naradę. Następnie ogłasza swój werdykt i krótko go uzasadnia ustnie.

Mogą być Państwo obecni przy ogłoszeniu werdyktu.

Każdy świadek wezwany przez sąd ma prawo do zwrotu poniesionych kosztów, takich jak np. utrata zarobków, koszty podróży i inne poniesione koszty. Należy złożyć o to pisemne podanie.
 

b. Umorzenie procesu

Na wszystkich etapach procesu postępowanie może zostać umorzone przez prokuratora, a później, jeśli zaistnieją określone okoliczności, przez sąd.

Jeżeli złożyli Państwo skargę karną, zostaną Państwo poinformowani, że postępowanie zostało umorzone. Jako ofiara poważnego przestępstwa masz prawo na żądanie otrzymać informację o wyniku lub umorzeniu postępowania po rozprawie sądowej.

Stresujące lub traumatyczne przeżycia, a także doświadczenie przestępstwa, mogą być ogromnym wstrząsem. Poszkodowani często stają w obliczu niepewności i strachu. Czują się, jakby stracili bezpieczny grunt pod nogami.

Mogą wystąpić u nich fizyczne lub psychiczne następstwa zdarzenia, takie jak lęki, koszmary, złe wspomnienia, zaburzenia snu, unikanie pewnych sytuacji lub miejsc, popadanie w zadumę, wycofanie społeczne, nastroje depresyjne, skłonność do agresji itp. Są to zupełnie normalne reakcje na przeżyte wydarzenia.
Istnieją podobieństwa między urazami fizycznymi i psychicznymi: w przypadku ran fizycznych plastry i maści wspomagają proces gojenia, ale nie niwelują urazu.

Istnieją też rzeczy, które wspomagają proces gojenia urazów psychicznych: rozmawianie z zaufanymi osobami, świadome tworzenie sytuacji, w których czujesz się bezpiecznie i pewnie, ćwiczenia relaksacyjne, a także ruch i sport.

Podobnie jak urazy fizyczne, rany na psychice wymagają czasu, aby się zagoić. Możliwe jest również, że pozostanie po nich blizna, która z czasem będzie coraz mniej zauważalna. Jeśli spróbują Państwo zaakceptować ograniczenia wywołane przez przestępstwo, poradzą sobie z nimi Państwo lepiej, niż wciąż z nimi walcząc.

Radzimy, by unikać tabletek nasennych, alkoholu i innych narkotyków. Starajcie się Państwo stopniowo powracać do swojej normalnej rutyny. Do niczego się nie zmuszajcie. Dajcie sobie czas, którego potrzebujecie. Postarajcie się jak najszybciej powrócić do codziennego życia, nie biorąc na siebie za dużo. Jeśli uznają to Państwo za pomocne, pozwólcie, aby ktoś, komu ufacie, towarzyszył Państwu w tym okresie. W razie potrzeby zwróćcie się o pomoc do swojego lekarza, psychoterapeuty lub poradni. Jest to szczególnie ważne, jeśli po 6-8 tygodniach nie zauważą Państwo żadnej poprawy.

Bądźcie cierpliwi i pobłażliwi dla siebie!